1. Mikro Düzey
Üretimden tüketime kadar zincirin her aşamasında kayıp yaşanabilir.
- Tarla hasadında ürünün ziyan olması,
- Market rafında bozulması,
- Evde tüketilmeden çöpe gitmesi bu düzeye örnektir.
2. Mezo Düzey
Gıda kaybı ve israfına yol açan ikincil veya yapısal nedenleri içerir.
- Lojistik sorunları,
- Depolama yetersizlikleri,
- Zincirin farklı bir aşamasındaki sorunların diğer aşamalara yansıması bu gruba girer.
3. Makro Düzey
Küresel ölçekteki etkenlerdir.
- Hatalı işleyen gıda sistemleri,
- Politikaların yetersizliği,
- Yatırım ve koordinasyon eksiklikleri,
- İyi uygulamaların yaygınlaştırılamaması bu düzeyde değerlendirilir.
Makro düzey, gıda kaybı ve israfının küresel ölçekte çözülmesi için kritik öneme sahiptir.
Gıda Kaybı ve İsrafını Azaltmak İçin Bireysel Adımlar
Herkes günlük yaşamında basit alışkanlıklarla israfı azaltabilir. İşte bazı öneriler:
- Haftalık menü planlayın: Ne yiyeceğinizi önceden bilmek, fazla alışverişi önler.
- Alışveriş listesi hazırlayın: Sadece ihtiyacınız olanı alın, markete gitmeden dolabınızı kontrol edin.
- Az ve sık satın alın: Et, taze meyve-sebze gibi çabuk bozulan ürünleri toptan almak yerine küçük miktarlarda sık sık alın.
- Komik görünümlü sebze-meyveleri seçin: Ezilmiş veya şekilsiz ürünlerin tadı ve besin değeri aynıdır.
- Etiketleri kontrol edin: “Son tüketim tarihi”ne dikkat edin. Hemen tüketmeyecekseniz daha uzun süre dayanan ürünleri tercih edin.
- “İlk giren, ilk çıkar” kuralını uygulayın: Önceden aldıklarınızı öne, yeni aldıklarınızı arkaya koyun.
- Dondurma yöntemini kullanın: Çoğu yiyeceği son tüketim tarihinden önce dondurabilir, çözündürdükten sonra 24 saat içinde güvenle tüketebilirsiniz.
- Saklama ve koruma yöntemleri deneyin: Turşu, kurutma, konserve, fermente etme gibi geleneksel yöntemler yiyeceklerin ömrünü uzatır.
Sonuç
Gıda kaybı ve israfı, sadece bireysel bir sorun değil; ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarıyla küresel bir krizdir. Ancak küçük bireysel adımlar, toplumsal ölçekte büyük farklar yaratabilir.
Kaynakça
Demirbaş, N. (2018). Dünyada ve Türkiye’de gıda israfını önleme çalışmalarının değerlendirilmesi. VIII. IBANESS Kongreler Serisi, Plovdiv, Bulgaristan, 21(22), 521-526.
Gıda, B. M., & Örgütü, T. (2020). Türkiye’nin Gıda Kayıpları ve İsrafını Önlenmesi, Azaltılması ve Yönetimine İlişkin Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı.